Archives & Facts

Αρχείων Αρχείο

Ο Λεωνίδας Χρηστάκης μου έμαθε πολλά. Κυρίως, με ώθησε να προχωρήσω στις δικές μου αναζητήσεις. Όταν αντιλαμβανόταν, με την οξύνοια και τη διαίσθησή του (προϊόν κολοσσιαίας και άγριας πείρας), ότι κάτι θα μου ταίριαζε και θα μπορούσα δημιουργικά να το εντάξω στη διάπλασή μου, έσπευδε να μου το συστήσει. Μου έδινε συμβουλές ακόμα και για ζητήματα διατροφής. Πολύτιμες συμβουλές.

Για ένα διάστημα, ήμουν κάτι σαν το δεξί του χέρι, παρέα με τον αείμνηστο Βαγγέλη Κοτρώνη. Στο Ιδεοδρόμιο. Ο ογκώδης βραχνός ευαίσθητος Βαγγέλης. Ο λεπτοκαμωμένος λιγομίλητος  μπλαζέ Ίκαρος. Όχι τόσο δελφίνοι, όσο πνευματικοί, διανοητικοί μπράβοι. Ψυχοσωματοφύλακες. Εύθυμα, γλεντζέδικα παιδιά που είχαν πρώιμες στέρεες βεβαιότητες και ζούσαν εικοσιτετράωρα αέναων πειραματισμών. 

Οι δρόμοι μας, με τον Λεωνίδα,  δεν χώρισαν. Ποτέ. Απλώς άλλοτε κινιόμασταν παραλλήλως, άλλοτε τρωγοπίναμε στα πανδοχεία του κάθε τρίστρατου, άλλοτε χανόμασταν στον ίδιο λαβύρινθο, χωμένος ο καθένας στα δικά του, για να συναντηθούμε ξανά, στη Σόλωνος, στη Σολωμού, στην Ιπποκράτους, στα βιβλιοπωλεία, στα εστιατόρια, στους κινηματογράφους, στα καπηλειά. Σκέφτομαι ότι στις τρεις και βάλε δεκαετίες από τότε που τον γνώρισα δεν άλλαξα ρότα ενδιαφέροντα αισθητική τρόπους γούστα. 

Ανταλλάσσαμε ιδέες μες στα χρόνια. Δύο δικές μου έγιναν δικές του, παραμένοντας και δικές μου. Εμπνευσμένος από την Ατιμία του Borges συνέταξα το σχέδιο για μια Σύντομη Ιστορία της Αλητείας. Έφυγα για τη Γερμανία, αφήνοντας πολλά χαρτιά μου στον Λεό.  Πιο έμπειρος από μένα, πολύ πιο γρήγορος στο γράψιμο –άλλωστε εγώ είχα κυλήσει πάλι στην ποίηση εκείνη την εποχή, ενώ παράλληλα έλιωνα διαβάζοντας Hegel στο Bielefeld της Βόρειας Ρηνανίας-Βεστφαλίας–, ο Δάσκαλος οικειοποιήθηκε δεόντως το σχέδιο και το πραγματοποίησε με επιτυχία. Την ελάχιστη αμηχανία που έτεινε να δεσπόσει όταν ανταμώσαμε, και αφού ο Λεό είχε εκδώσει, στον Γαβριηλίδη, την Αλητεία, πανεύκολα την πνίξαμε σε απανωτά ποτήρια λευκό κρασί κάπου στην πλατεία Καρύτση. 

Το 1992 άρχισα να γράφω τα πεζογραφήματα που στεγάστηκαν στο Βιβλίο Συμβάντων και Αναφορών (εκδ. Ερατώ, 1996). Αποτελούσαν (και αποτελούν, διάολε!) μέρος ενός μυθιστορήματος που συντίθεται και εκρήγνυται για να επανασυντεθεί ώσπου ξανά να εκραγεί και κατόπιν να ζητήσει εκ νέου την ανασύνθεσή του. Στα μισά του βιβλίου, στρατηγικά, ενέταξα το πεζογράφημα «… στο Καφενείο της Χαμένης Νιότης». Καταλαμβάνει τις σελίδες 83-90 του βιβλίου. Αποτελείται από ονόματα ανθρώπων που γνώρισα από την παιδική μου ηλικία έως τα τριάντα μου, περίπου, και που άφησαν ίχνη στη ζωή μου. Ο Λεό, παρακινημένος από συζητήσεις σχετικά με τον λιτό τρόπο μου, οικειοποιήθηκε το τέχνασμα και έφτιαξε το όμορφο βιβλίο, με τον αμιγώς χρηστακικό τίτλο, Βιοπραγματική Ονοματοθεσία (εκδ. Όμβρος, 2000), αποτελούμενο από ονόματα ανθρώπων που γνώρισε από την παιδική του ηλικία έως τα εβδομήντα δύο του, ακριβώς, και που άφησαν ίχνη στη ζωή του.  

Από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου με χαρτί και μολύβι, υπάρχω σε εφήμερες κοινότητες, σε παρέες με συμπότες και συζητητές που πάνε κι έρχονται, με ιδέες που λάμπουν άξαφνα και άλλες μένουν εκεί σταθερά και άλλες χάνονται σαν ψίθυροι σε γήπεδο. Πολλές ιδέες φίλων πέρασαν σε κείμενά μου. Δικές μου, βρήκαν το δρόμο τους σε κονάκια φίλων. Έτσι είναι όταν περνάς οχτώ και δέκα, ενίοτε και δώδεκα, ώρες το εικοσιτετράωρο με παλλόμενες διάνοιες που μεθοκοπάνε ακούγοντας πότε jazz και πότε Άκη Πάνου (ενίοτε ταυτοχρόνως!) επί σχεδόν δύο δεκαετίες στο εμβαδόν Ασκληπιού επί Καλλιδρομίου. Συχνά ξυπνούσαμε χωρίς να ξέρουμε πού βρισκόμαστε, και φυσικά δυσκολευόμασταν να εξιχνιάσουμε, φέρ’ ειπείν, τίνος ιδέα ήταν να συνεχίσουμε την κρασοκατάνυξη συζητώντας περί Eliot στου Μπόκολα και να καταλήξουμε στην Κέρκυρα με το χάραμα (!). Μερικές ουλές που έχουν παραμείνει σε κάποιων τα χέρια, τις κνήμες, το πίσω μέρος του κρανίου, ή το αριστερό βλέφαρο ακόμη δεν έχουν εξηγηθεί πειστικά. Δεν μπορούμε συνεπώς να μιλάμε για copyright ιδεών. Μπορούμε, ωστόσο, να θυμόμαστε και να θυμίζουμε μερικές φάσεις, για το γούστο του πράγματος. Και γιατί οι καιροί είναι αυτοί που είναι. Ενώ τότε οι καιροί ήσαν αυτοί που ήσαν. Εμείς παραμένουμε αυτοί που ήμασταν. Ο Λεωνίδας είναι πάντα εδώ. Μοναδικός. Και Ανεπανάληπτος.

Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης

Μαρούσι, 04/06/2012 

Περί Πολιτικής / 2009 (!)

[Βραχύβια η στήλη μου Φαρενάιτ 451 στην Βιβλιοθήκη της Ελευθεροτυπίας. Αναρτώ κείμενο που δημοσιεύτηκε λίγο πριν από τις εκλογές του 2009]

ΦΑΡΕΝάΙΤ 451

Βιβλία και Πολιτικοί, Ι

Οδεύουμε προς τις εκλογές, και ξέρουμε ότι, δυστυχώς, έχουν ανεπιστρεπτί παρέλθει οι καιροί που ευνοούσαν το μεθοδικό διάβασμα και γράψιμο εκ μέρους των πολιτικών ανδρών τε και γυναικών. Άλλοτε δεν υπήρχε ηγέτης που να μην εκθέτει συστηματικά διά της γραφής τις βλέψεις, τις ιδέες, τις διαθέσεις του. Στην θεαματική φάση της κοινωνικής οργάνωσης του υπάρχειν, οι ηγέτες, σωστοί Τιραμόλα και Σπίντι Γκονζάλες των media, δεν έχουν χρόνο να γράφουν, οπότε αναθέτουν την εργασία της συγγραφής των κειμένων «τους» σε έμπιστους συνεργάτες τους. Πολλοί παλιοί είχαν ταραχθεί όταν έμαθαν ότι ακόμα και ο ευφραδέστατος John Fitzgerald Kennedy εκφωνούσε, με ιλιγγιώδη ταχύτητα, λόγους «του» που είχε συγγράψει ο πολύς Theodore Chaikin «Ted» Sorensen. Ακόμα και το βιβλίο του Kennedy Profiles in Courage που έγινε ευπώλητο, προκάλεσε επαινετικές συζητήσεις, και συνέβαλε στην άνοδο του «συγγραφέα» του στην προεδρία των ΗΠΑ, αφού του είχε προσφέρει, στα 1955, το σημαντικό Βραβείο Pulitzer, είναι γραμμένο από τον Sorensen!

            Οι τελευταίες πληροφορίες λένε ότι οι πολιτικοί δεν έχουν πλέον ούτε και για διάβασμα χρόνο – κυρίως δεν έχουν χρόνο να επιλέγουν τα βιβλία που θα είναι ψυχωφελές και χρήσιμο να μελετήσουν ή/και να απολαύσουν. Όντας ευαίσθητος και νομιμόφρων πολίτης, σπεύδω, κατόπιν δεκαπενθημέρου περισυλλογής και έρευνας, να προτείνω κατάλληλα αναγνώσματα για τους νυν κορυφαίους Έλληνες πολιτικούς (εννοείται ότι, παραλλήλως, τα αναγνώσματα αυτά προτείνονται και στους υπόλοιπους εκλεκτούς αναγνώστες της «Βιβλιοθήκης»). Πάμε, λοιπόν:

            Για τον Κώστα Καραμανλή (Νέα Δημοκρατία): Peter Handke, Περί Κοπώσεως (μτφρ. Μαρία Αγγελίδου, εκδ. Καστανιώτης), ένα έξοχο λογοτεχνικό πόνημα του αιχμηρού Αυστριακού συγγραφέα (1942), όπου εξετάζεται η κόπωση όχι ως κάτι το μεμπτόν, αλλά ως η αλήθεια μιας τόσο πανανθρώπινης αίσθησης/κατάστασης, στην οποία οι πάντες έχουμε δικαίωμα. Ο Handke μάς ξεναγεί στην κόπωση που είναι λυσσασμένη σαν πάθος (σ. 9), στην κόπωση-υπόδειγμα (σ. 29), στην κόπωση που γίνεται φίλη (σ. 48), ενώ αποφαίνεται, «Η κόπωση δίνει το ρυθμό στις σκόρπιες λεπτομέρειες» (σ. 67). Αφού προηγουμένως έχει αναφερθεί στον γαλήνιο ηθοποιό Robert Mitchum,  στον τροβαδούρο Bob Dylan, και στον εμπρηστικό είρωνα Ray Davis των Kinks, και λίγο προτού κάνει μνεία στον δημοφιλέστατο noir ντετέκτιβ/ ιππότη Philip Marlow, ο Handke προσφέρει τον πλέον ποιητικό ορισμό της κόπωσης: «Κόπωση: ο άγγελος που αγγίζει το δάχτυλο ενός βασιλιά που ονειρεύεται, ενώ οι άλλοι βασιλιάδες συνεχίζουν να κοιμούνται χωρίς όνειρα».

            Για τον Γιώργο Παπανδρέου (ΠΑΣΟΚ): Q. T. Cicero, Εγχειρίδιο Προεκλογικής Εκστρατείας (μτφρ & εισαγωγή: Αθηνά Δημοπούλου-Πηλιούνη, πρόλογος: Καλλιόπη [Κέλλυ] Μπουρδάρα, εκδ. Πατάκης). Γραμμένο τον 1^ο π. Χ. αιώνα, το παρόν ολιγοσέλιδο πόνημα παραμένει και σήμερα επίκαιρο. Ήταν μάλιστα επιτυχές εγχείρημα καθότι ώθησε τον περιλάλητο ρήτορα Μάρκο Τύλλιο Κικέρωνα (106-43 π.Χ.) στην κατάκτηση του ανωτάτου αξιώματος, αυτού του πρώτου υπάτου, το 64 π.Χ. Το κείμενο έχει γράψει ο αδελφός του Κικέρωνα, ο Κόιντος Τύλλιος, όντας επικεφαλής του πολιτικού γραφείου του αδελφού του, όπως θα λέγαμε σήμερα. Τα λόγια του Κόιντου είναι μεστά, λιτά, μένουν σε τόνους χαμηλούς, αποφεύγουν την πρόκληση, αλλά και ξέρουν να γίνονται εμπρηστικά όταν κρίνεται απαραίτητο. Γράφει ο Κόιντος: «Αν και βεβαίως πρέπει να στηρίζεσαι στις παλιές και εδραιωμένες φιλίες, πολλές και χρήσιμες φιλίες δημιουργούνται κατά την ίδια την προεκλογική εκστρατεία. Γιατί μία τέτοια εκστρατεία, παρά τα άλλα μειονεκτήματά της, έχει και αυτό το πλεονέκτημα: μπορείς με ειλικρίνεια να κάνεις φίλους όποιους θέλεις, πράγμα που δεν είναι δυνατόν την υπόλοιπη ζωή σου με άτομα τα οποία, αν κάποια άλλη στιγμή προσπαθούσες να καλλιεργήσεις τη σχέση μαζί τους, θα φάνταζες ψεύτικος! Όμως σε μία προεκλογική εκστρατεία θα φαινόσουν ανάξιος υποψήφιος αν δεν έκανες πολλές τέτοιες επαφές με ιδιαίτερη επιμέλεια».

Για την Αλέκα Παπαρήγα (ΚΚΕ): Ζόρες Μεντβέντιεφ & Ρόι Μεντβέντιεφ, Ο Άγνωστος Στάλιν (μτφρ. Κώστας Αθανασίου, εκδ. Καστανιώτης). Ταξινομημένα σε πέντε μέρη (Η Επαύριον, Ο Στάλιν και τα Πυρηνικά Όπλα, Ο Στάλιν και η Επιστήμη, Ο Στάλιν και ο Πόλεμος, Ο Άγνωστος Στάλιν), τα κείμενα των αδελφών Μεντβέντιεφ διαβάζονται και αυτόνομα συνθέτοντας, πάντως, ένα πολύπτυχο βιογράφημα/ εργογράφημα του Ιωσήφ Βησσαριώνοβιτς Τζουγκασβίλι (1879-1953) που διαβάζεται με αδιάπτωτο ενδιαφέρον, 130 χρόνια μετά τη γέννησή του. Λίαν διαφωτιστικά τα όσα καταγράφονται στις 500 σελίδες του βιβλίου, ιδιαίτερα εκείνα για τον συνταγματάρχη Ράζιν και το πώς περιέπεσε σε δυσμένεια επειδή επέμενε στην μεγάλη στρατηγική αξία των θέσεων του Καρλ φον Κλαούζεβιτς, το ενδεχόμενο της δολοφονίας του Στάλιν από τον φοβερό και τρομερό Μπέρια, ο παροπλισμός και η ανελέητη εξόντωση, στα 1938, του Νικολάι Μπουχάριν. Ο «ιδεολογικός στρατάρχης των επαναστατικών δυνάμεων – ο σύντροφος Στάλιν», παρά τις πάνω από εκατό (100!!!) βιογραφίες που έχουν κυκλοφορήσει από το θάνατό του, στα 1953, παραμένει για πολλούς, και για την Αλέκα Παπαρήγα θαρρώ, ένα αίνιγμα και μια αφορμή για μελέτη των χαρακτηριστικών που συνιστούν έναν σκληρό ηγέτη, αλλά και για την υφή των καθημερινών, συνήθως άγνωστων, στιγμών του. «Στο παραμικρό σημάδι πόνου στις αρθρώσεις ή τους μυς», γράφει ο Ζόρες Μεντβέντιεφ, «ο Στάλιν στρεφόταν στη φωτιά για μια μορφή αυτοθεραπείας, ανεβαίνοντας να ξαπλώσει πάνω στη ρωσική θερμάστρα. Την πρακτική αυτή τη συνέχισε μέχρι το τέλος της ζωής του».

            Για τον Αλέξη Τσίπρα (ΣΥΝ):  José Carlos Mariátegui, Εφτά Δοκίμια για την Ερμηνεία της Περουβιανής Πραγματικότητας (μτφρ. & εισαγωγή: Ρήγας Καππάτος, επίμετρο: Michael Löwy, εκδ. Άγρα). Από τα κρυφά συγκλονιστικά εκδοτικά γεγονότα των τελευταίων ετών, η κυκλοφορία του τόμου αυτού έρχεται να μας συστήσει μιαν από τις σημαντικότερες μορφές της σκέψης και της πράξης του 20ού αιώνα. Ο Mariátegui (1894-1930) ανήκει σ’ εκείνους που συνέβαλαν στο να γίνει η Αριστερά πολύπτυχο πολιτικό σχήμα και συνάμα όραμα, ένας έλλογος μύθος κι ένα εφαλτήριο πράξεων, μια Αφήγηση, μια αντίληψη για τον κόσμο και εντός του κόσμου. Ήταν ένας στοχαστής με σκέψη πρωτότυπη, με ιδέες απανωτές και γόνιμες, με διάθεση για δράση δυναμική και ρηξικέλευθη. Προώθησε την ιδέα ενός ατομικισμού κοινής ωφελείας και υποστήριξε τα «κοινόβια» των Ίνκας, τον θεοκρατικό κολεκτιβισμό και τον υλισμό τους. Αιρετικός μαρξιστής, όπως κάθε μαρξιστής που σέβεται, όχι μονάχα τον εαυτό του αλλά και τον ίδιο τον Marx,  o Mariátegui γράφει με λυρική μαεστρία και γερά τεκμηριωμένη ένταση για την ταξική διάρθρωση του Περού, για τη λογοτεχνία, για την παιδεία, για τους ιθαγενείς Ινδιάνους. «Ο Ινδιάνος έχει κοινωνική ύπαρξη της οποίας διατηρεί τις συνήθειες, το αίσθημά της για τη ζωή, τη στάση της μπροστά στο σύμπαν… Η ζωή του Ινδιάνου έχει στυλ. Παρά την κατάκτηση, το λατιφούντιο, τον αρχηγισμό, ο Ινδιάνος των Άνδεων κινείται ακόμα, κατά κάποιον τρόπο, μέσα στη δική του παράδοση».

Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης

ΥΓ. Στο επόμενο, βιβλία για τον Γιώργο Καρατζαφέρη (ΛΑΟΣ), για τον Μιχάλη Τρεμόπουλο (Οικολόγοι Πράσινοι), και για τους Λοιπούς.